Czy kiedykolwiek zastanawiałaś/zastanawiałeś się, skąd się biorą emocje? Co je wywołuje? Co potęguje ich działanie? Przedstawiamy kilka podstawowych faktów w celu poszerzania świadomości w obszarze życia emocjonalnego.
- Ludzie posiadają wrodzoną zdolność do odczuwania podstawowych emocji takich jak: złość, radość, zdziwienie, strach, odraza (wstręt), ciekawość oraz smutek*. Bez względu na szerokość geograficzną, rasę i środowisko domowe człowiek rodzi się z „pakietem” emocji, które przejawia od najmłodszych lat. Dla przykładu, w języku cheke holo/a’ara używanym na Wyspach Salomona słowo susuku oznacza „być pełnym obrzydzenia”, a jaglo odnosi się do polskiego „być zdziwionym”.
- Ludzie rodzą się z biologiczną gotowością do przeżywania winy i wstydu, jednak powyższe emocje wymagają dalszego rozwoju poznawczego, w rezultacie czego pojawiają się w późniejszym okresie życia. Inaczej mówiąc, poczucie winy
oraz wstyd pojawiają się na drodze socjalizacji. - Doświadczanie danej emocji nie jest równoznaczne z jej wyrażaniem.
Nieświadomość tego faktu często objawia się u klientów zdziwieniem co do różnego odbioru sytuacji przez otoczenie. Klienci często mylnie zakładają, że ich silne doświadczanie emocji jest widoczne przez obserwatorów. Czasem wiąże się to
z otrzymywanymi komunikatami o ich niewzruszonym opanowaniu, „stalowych nerwach”, a w skrajnych przypadkach – bliscy zarzucają klientowi obojętność bądź lekceważącą postawę. - Doświadczanie emocji obejmuje zmiany neurochemiczne w mózgu, zmiany w ciele oraz impulsy popychające
do działania. Natomiast na wyrażanie emocji składają się wszystkie podjęte działania, ekspresja mimiczna, postawa ciała oraz komunikaty werbalne. - Emocje wpływają na procesy myślowe, zachowanie oraz pobudzenie fizjologiczne.
Pod wpływem pobudzenia emocjonalnego możesz mieć tendencje do zniekształcania ocen rzeczywistości. Możesz także zauważyć u siebie doznania fizyczne, takie jak np. przyspieszone bicie serca, potliwość dłoni. - Emocje mają ograniczony czas trwania i po osiągnięciu szczytu nasilenia słabną.
Cenną metaforą odzwierciedlającą intensywność emocji jest fala, która swoim zasięgiem może całkowicie pochłonąć człowieka, lecz po pewnym czasie cofa się, aż zniknie z naszego obrazu. Warto pamiętać, że nasilenie emocji jest zmienne
i często nie osiąga maksimum. - Chociaż emocje mają stosunkowo krótki czas trwania, mogą się utrwalać.
Kiedy dana emocja utrzymuje się przez kilka dni, staje się nastrojem. Nastroje mogą się utrzymywać całymi dniami, miesiącami a nawet latami. - Trudno zidentyfikować konkretne zdarzenie, które byłoby przyczyną nastroju – odwrotnie niż w przypadku emocji.
Emocje są wywołane przez zdarzenia zewnętrzne lub wewnętrzne (myśl, wspomnienie, obraz ,,w głowie”). Zawsze można wyróżnić ich początek. - Niektóre czynniki takie jak: głód, zmęczenie i brak snu mogą zwiększyć podatność na pobudzenie emocjonalne. Istnieje większe prawdopodobieństwo, że zareagujemy złością, lękiem bądź smutkiem w sytuacjach, w których jesteśmy niewyspani, głodni czy zmęczeni.
- Im bardziej skrajna, osobista ocena zaistniałego zdarzenia, tym bardziej nasilone doświadczanie emocji.
Przykładowo, osoba będąca piłkarzem ręcznym dozna dużego rozczarowania bądź złości w sytuacji odwołania meczu
w porównaniu do swojego partnera nieprzejawiającego zamiłowania do sportu. Fakt ten jest niezwykle ważny z punktu widzenia terapii poznawczo-behawioralnej: interpretacje zdarzeń klientów zawierające liczne zniekształcenia poznawcze nasilają intensywność nieprzyjemnych emocji (np. mężczyzna doświadczający napadów paniki może zinterpretować brak wolnego wózka w galerii handlowej jako duże utrudnienie w poruszaniu się po sklepie a jednocześnie niebezpieczeństwo
w postaci upadku na ziemię, co znacznie nasila jego poziom lęku). - Posiadanie „mieszanych uczuć” nie oznacza niepewności i zagubienia.
Możesz jednocześnie doświadczać wielu różnych emocji, np. radości, złości, żalu i ulgi. Nie świadczy to o niezdecydowaniu lub dezorientacji, lecz o bogactwie życia emocjonalnego. Wielość doświadczeń, wspomnień, relacji, system przekonań oraz wartości wpływa na złożoność życia wewnętrznego.
Powyższe fakty na temat emocji przedstawiamy w formie infografik na naszym Facebookowym funpage’u 🙂
Źródła:
„Regulacja emocji w psychoterapii” R. Leahy, D. Tirch, L. Napolitano
„Psychologia emocji” M. Lewis, J. Haviland-Jones
Opr.: Aleksandra Kaczmarczyk
* Ze względu na wielość teorii emocji oraz różnice w definiowaniu badacze nie są całkowicie zgodni co do kategoryzacji poszczególnych emocji na podstawowe oraz złożone.